W dniu 17 listopada 2021r. na stronie internetowej www.eur-lex.europa.eu ukazał się dokument pt. „Wniosek dotyczący ROZPORZĄDZENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie przemieszczania odpadów oraz zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 1257/2013 i (UE) nr 2020/1056”, którego autorem jest Komisja Europejska oraz Dyrekcja Generalna ds. Środowiska.

        Z przedstawionych motywów wynika, że „ w 2018 r. światowy handel odpadami osiągnął 182 mln ton, o wartości około 80,5 mld EUR . Handel ten znacznie wzrósł w ostatnich dziesięcioleciach, osiągając wartość szczytową prawie 250 mln ton w 2011 r. UE jest głównym graczem w światowym handlu odpadami, a ilość odpadów przemieszczanych między państwami członkowskimi jest znaczna. W 2020 r. UE wyeksportowała około 32,7 mln ton odpadów do krajów spoza UE, co stanowi wzrost o 75% od 2004 r., o wartości 13 mld EUR. Złom metali żelaznych i nieżelaznych, odpady papierowe, odpady z tworzyw sztucznych, odpady tekstylne i odpady szkła stanowią większość odpadów eksportowanych z UE. UE importowała również około 16 mln ton o  wartości 13,5 mld euro. Ponadto każdego roku między państwami członkowskimi przemieszcza się około 67 mln ton odpadów  (przemieszczenia odpadów wewnątrz UE).

        Odpady przemieszczane przez granice mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzkiego i środowiska, zwłaszcza jeśli nie są odpowiednio kontrolowane. Jednocześnie odpady te często mają pozytywną wartość ekonomiczną, zwłaszcza jako surowce wtórne, które mogą zastąpić i zmniejszyć zależność od surowców pierwotnych, a tym samym przyczynić się do gospodarki o bardziej zamkniętym obiegu.

        Od 1984 r. UE posiada środki monitorowania i kontroli przemieszczania odpadów. W 1989 r. przyjęto Konwencję Bazyleską o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych (Konwencja Bazylejska) w celu rozwiązania poważnych problemów związanych ze składowaniem toksycznych odpadów importowanych z zagranicy w różnych częściach świata rozwijającego się. W 1992 r. OECD przyjęła prawnie wiążącą decyzję w sprawie kontroli transgranicznego przemieszczania odpadów przeznaczonych do odzysku (decyzja OECD).

       Rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 5 (Rozporządzenie o Przesyle Odpadów, RTR) włącza do prawa UE postanowienia zarówno Konwencji Bazylejskiej, jak i Decyzji OECD. Pod pewnymi względami RTR zawiera bardziej rygorystyczne środki kontroli niż Konwencja Bazylejska. RTR wymaga, aby państwa członkowskie zapewniły, że operacje przemieszczania i przetwarzania odpadów są zarządzane w sposób, który chroni środowisko i zdrowie ludzkie przed wszelkimi negatywnymi skutkami, jakie mogą wyniknąć z takich odpadów. RTR ustanawia mechanizmy kontrolne eksportu i importu odpadów między UE a krajami trzecimi, a także przesyłek między państwami członkowskimi. Rodzaje kontroli w ramach RTR zależą od właściwości odpadów (na przykład niebezpieczne i inne niż niebezpieczne), miejsce przeznaczenia i przetwarzanie w ramach operacji odzysku (np. recykling) lub unieszkodliwiania (np. składowanie na składowiskach). RTR ustanawia również zakazy wywozu niektórych kategorii odpadów i niektórych miejsc przeznaczenia: najważniejszym przykładem jest zakaz wywozu odpadów niebezpiecznych z UE do krajów spoza OECD.

        Ogólnym celem rewizji RTR jest zwiększenie poziomu ochrony środowiska i zdrowia publicznego przed skutkami niewłaściwego transgranicznego przemieszczania odpadów. Rozwiązuje problemy zidentyfikowane w ocenie RTR opublikowanej przez Komisję w styczniu 2020 r. 

        Przegląd RTR jest również odpowiedzią na wezwanie wystosowane w ramach Europejskiego Zielonego Ładu i Planu działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym o dokonanie przeglądu RTR w celu:

• ułatwienie przemieszczania odpadów do ponownego użycia i recyklingu w UE;
• zapewnić, że UE nie eksportuje swojego problemu z odpadami do krajów trzecich, oraz zwalczać nielegalne przemieszczanie odpadów.

Ponadto w Europejskim Zielonym Ładu i Strategii Przemysłowej, w tym jej aktualizacji, uznano, że dostęp do surowców ma strategiczne znaczenie i jest warunkiem wstępnym, aby Europa mogła przejść na zieloną i cyfrową transformację. W planie działania na rzecz surowców krytycznych podkreślono, że znaczne ilości zasobów opuszczają Europę jako odpady, a nie są poddawane recyklingowi na surowce wtórne, przyczyniając się w ten sposób do dywersyfikacji źródeł dostaw dla ekosystemów przemysłowych Unii Europejskiej.

       Istnieją również synergie między RTR a innymi przepisami UE dotyczącymi odpadów, zwłaszcza dyrektywą ramową w sprawie odpadów oraz dyrektywami regulującymi niektóre strumienie odpadów. Dyrektywa w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji, dyrektywa w sprawie baterii, dyrektywa w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych oraz dyrektywa WEEE  zawierają szczegółowe przepisy dotyczące transgranicznego przemieszczania określonych strumieni odpadów, które odnoszą się do RTR.  

       Istnieją również synergie między RTR a innymi stosownymi przepisami UE w odniesieniu do przemieszczania odpadów, w szczególności dyrektywą w sprawie przestępstw przeciwko środowisku. Niniejsza dyrektywa reguluje kryminalizację nielegalnego przemieszczania odpadów i uzupełnia przepisy dotyczące stosowania RTR.

      W ramach prowadzonych prac dokonano szeregu konsultacji z zainteresowanymi Stronami.
W trakcie procesu oceny i oceny wpływu konsultowano się z zainteresowanymi stronami, co posłużyło do przygotowania rewizji RTR. W 2018 r. zorganizowano otwarte konsultacje społeczne i warsztaty w celu przygotowania ewaluacji. Wstępna ocena wpływu została opublikowana do opinii publicznej w dniu 11 marca 2020 r., a następnie odbyły się konsultacje społeczne otwarte do 30 lipca 2020 r., a warsztaty odbyły się w dniach 23-24 września 2020 r. Ponadto w kontekście procesu oceny wpływu przeprowadzono kilka ukierunkowanych konsultacji z dużą liczbą zainteresowanych stron. Więcej informacji na temat tego procesu konsultacji można znaleźć w załącznikach 2 i 3 sprawozdania z oceny skutków.

        Zainteresowane strony i państwa członkowskie ogólnie zgodziły się z głównymi wnioskami z ewaluacji RTR oraz z koniecznością jej zrewidowania w celu odzwierciedlenia tych wniosków.

        W kwestii przemieszczania odpadów w UE podmioty gospodarcze wyraziły zdecydowane poparcie dla modernizacji procedur mających zastosowanie do przemieszczania odpadów oraz dla przyjęcia środków UE mających na celu uniknięcie rozdrobnienia rynku wewnętrznego. W szczególności zażądali cyfryzacji procedury notyfikacji, lepszego funkcjonowania procedur przyspieszonych, ustanowienia wspólnych zasad decydowania o klasyfikacji odpadów oraz większej standaryzacji obliczania obligacji. Niektóre głosy społeczeństwa obywatelskiego podkreślały potrzebę lepszego dostosowania RTR do zasady bliskości i hierarchii postępowania z odpadami. Z drugiej strony część wykonawców wskazała, że ​​RTR nie powinna ustanawiać przepisów materialnych (ustalonych w innych aktach prawnych).

          W odniesieniu do wywozu odpadów z UE zainteresowane strony ogólnie uznały, że należy zmienić RTR, aby uniknąć sytuacji, w których odpady wywożone z UE są niewłaściwie gospodarowane w krajach docelowych. Wyrażono różne poglądy na temat możliwych rozwiązań tego problemu. Niektóre zainteresowane strony wyraziła zaniepokojenie środkami, które mogą prowadzić do potencjalnych zakłóceń w światowym handlu odpadami wysokiej jakości oraz wpływem takich środków na sektor UE, który obecnie zajmuje się zbieraniem, sortowaniem i recyklingiem odpadów. W szczególności podkreślili, że w UE może nie być wystarczających zdolności do przetwarzania odpadów, które są obecnie wywożone z UE. Poglądu tego nie podzielali inne podmioty gospodarcze, które wskazywały, że taka przepustowość będzie dostępna. Społeczeństwo obywatelskie podkreślało potrzebę wprowadzenia przez UE bardzo restrykcyjnych środków dotyczących wywozu odpadów z tworzyw sztucznych z UE.

         Ogólnie zainteresowane strony wyraziły poparcie dla wzmocnienia przepisów przeciwko nielegalnemu przemieszczaniu odpadów.

         Wniosek Komisji uwzględnia wyrażone opinie i przedstawia proporcjonalne podejście do rozwiązywania problemów zidentyfikowanych w ocenie. Dotyczy to w szczególności środków odnoszących się do wywozu odpadów, które nie stanowią ogólnego zakazu wywozu i które będą miały zastosowanie dopiero trzy lata po wejściu w życie proponowanego rozporządzenia. W związku z tym wszystkie zainteresowane strony i państwa trzecie będą miały wystarczająco dużo czasu na przygotowanie się do wdrożenia nowych przepisów.

      W przypadku zainteresowania przedmiotową tematyką cały dokument znajdą Państwo na stronie internetowej www.eur-lex.europa.eu. Zapraszam również na szkolenia w tym zakresie prowadzone przez naszych ekspertów.